Mülteci nedir?

Mülteci kavramı ilk olarak uluslararası hukukta tanımlanmıştır. 1967 tarihinde değişikliğe uğrayan 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesi’nin 1. maddesinde mülteci kavramının tanımı şöyle yapılmıştır; “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiler”dir.

Bu tanıma göre mülteci;

• Vatandaşı olduğu ülke dışındadır.
• Vatandaşı olduğu ülke mülteciyi korumamaktadır.
• Zulme uğrama korkusu nedeniyle ülkesinden ayrılmıştır.
• Zulme uğrama korkusu haklı ve gerçek bir korkudur.
• Zulme uğrama tehdidi mültecinin ırkı, dini, tabiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzündendir.

2011 yılının Mart ayında Suriye’de patlak veren olaylar ve iç karışıklıklarla birlikte alevlenen rejim karşıtı gösteriler dünyanın son yıllardaki en büyük insani krizlerinden birinin yaşanmasına sebep olmuş ve burada yaşayan milyonlarca kişi evlerini, ülkelerini geride bırakarak terk etmek zorunda kalmışlardır.

Mülteciler derneği verilerine göre; Türkiye’de geçici koruma altındaki kayıtlı Suriyeli sayısı 15 Mayıs 2020 tarihi itibarıyla bir önceki aya göre 4 bin 252 kişi azalarak toplam 3 milyon 579 bin 332 kişi olmuştur. Bu kişilerin 1 milyon 678 bin 724’ünü (%46,8) 0-18 yaş arası çocuklar oluşturmaktadır. 0-18 yaş arası çocukların ve kadınların toplam sayısı ise 2 milyon 528 bin 459 kişidir. (%70,6) Bunların bir kısmı geçici barınma merkezlerinde bulunsa da çok büyük bir kısmı kendi imkanlarıyla yaşamlarını idame ettirmeye çalışmaktadır.

Geçici barınma merkezlerinde bulunan Suriyelilerin temel sağlık hizmetleri, barınma, beslenme gibi ihtiyaçları karşılanıyor olsa da kaçak gelen yada bu merkezlerin dışında bulunanlar bu imkanlardan faydalanamamaktadır. Tabi ki bu durum barınma merkezlerinde yaşanan sağlık sorunlarından çok daha fazlasıyla karşı karşıya kalmalarına neden olmuştur.

Mültecilerin yaşadığı sağlık sorunları nelerdir?

• Cinsel istismar / cinsel şiddet
• Fiziksel şiddet ve yaralanmalar
• Erken evliliğe zorlanmaya bağlı yaşanan sorunlar
• İstenmeyen gebelikler / düşükler
• Riskli gebelikler
• Gebe/bebek/çocuk izleminin yapılamamasına bağlı problemler
• Taramaların yapılamamasına bağlı doğumsal anomaliler
• Doğum komplikasyonları
• Emzirme problemleri/yanlış emzirme/emzirmek istememe
• Anemi
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
• Cinsel sağlık / üreme sağlığı hizmetlerinden yararlanamamaya bağlı gelişen sorunlar
• Doğum kontrol yöntemleri bilmeme / ulaşamama / günah görme
• Koruyucu sağlık hizmetleri ve taramalardan yararlanamama/haberdar olmama
• Beslenme bozuklukları
• Yetersiz beslenmeye bağlı büyüme ve gelişme gerilikleri
• Aşı yapılmamamsına bağlı olarak hastalıklardan korunamama
• İshal,menenjit, sıtma, tifo gibi bulaşıcı hastalıkların artması
• Kişisel hijyende yetersizlik
• Kronik hastalıklar ve komplikasyonları
• Travma sonrası bozukluklar, depresyon gibi ruhsal problemler
• Dil bariyerine bağlı olarak hastaneye gidememe
• İnanç kaynaklı sorunlar
• Kültüre duyarlı sağlık hizmetlerinin olamayışı
• Sağlık prosedürlerinin kendi ülkelerinden farklı olmasına bağlı yaşanan sağlık problemleri
• Hekime, sağlık kuruluşuna ve ilaca erişememe
• Kötü yaşam koşullarının tetiklediği sağlık sorunları
• Sağlık eğitiminden habersiz olma/ ulaşamama
• Diş sağlığı problemleri diyebiliriz.

Sağlık hakkı; mümkün olan en yüksek sağlık standartlarına ulaşma hakkıdır ve ilk olarak 1946 da DSÖ tüzüğünde yer almıştır. Daha sonra 1978 de Alma Ata Bildirgesi’nde 1998 de Dünya Sağlık Asamblesi ‘nce kabul edilen Dünya Sağlık Bildirgesi’nde de tekrarlanmıştır. Bu bildiriye göre sağlık hizmetleri tüm toplumu ilgilendirir. Daha sağlıklı bir dünya için, bizim toplumumuzda kalıcı hale gelen mültecilerin de temel haklarının başında sağlık hakkının geldiği unutulmamalıdır.